ULOGA PROGRAMA ZA KONKURENTNOST PREDUZEĆA EVROPSKE UNIJE (COSME)
U RAZVOJU PREDUZEĆA
Autor teksta:
Dr Bojan Ćudić, koordinator Evropske mreže preduzetništva Republike Srpske
UVOD
Program za konkurentnost kompanija i malih i srednjih preduzeća (engl. Programme for the Competitiveness of enterprises and SMEs – COSME) je program Evropske unije za period 2014-2020. godina koji finansijski podržava konkurentnost malih i srednjih preduzeća (MSP) u Evropi, ali i zemljama Zapadnog Balkana.
Poseban fokus programa je na sektor MSP za šta je obezbijeđen budžet od 2,3 milijarde evra, a 60% ovog budžeta je alocirano na finansijske instrumente za MSP (fondove rizičnog kapitala, programe bankarskih garancija i sl.). Mnogobrojne mjere, unutar programa usmjerene su direktno prema MSP-ima u EU i COSME pridruženim zemljama (posebno finansijski instrumenti, informacije, savjeti i alati za pomoć MSP-ima koja posluju na tržištu EU i sl.). Od ove godine, program je dostupan i preduzećima u Bosni i Hercegovini.
Za upravljanje COSME programom odgovorna je Evropska komisija, dok je realizacija povjerena Izvršnoj agenciji za konkurentnost i inovacije (engl. The Executive Agency for Small and Medium-sized Enterprises – EASME), a realizacija finansijskih instrumenata Evropskom investicionom fondu (engl. European Investment Fund -EIF).
OBLASTI PODRŠKE PROGRAMA COSME
COSME podržava MSP u sljedećim oblastima:
1. Pomoć pristupu finansijama;
2. Podrška internacionalizaciji i pristupu tržištu;
3. Razvoj konkurentnog poslovnog okruženja;
4. Razvoj preduzetničkog duha.
Pristup finansijama
Jedan od glavnih ciljeva COSME programa je da obezbijedi pristup finansijama za MSP u različitim fazama njihovog djelovanja: nastanak, razvoj i transfer poslova. Da bi bili dostignuti ovi ciljevi EU obezbjeđuje kredite i kapitalne investicije za MSP.
Kroz programe garancija i olakšica za kredite, Program obezbjeđuje garancije i kontra-garancije finansijskim institucijama, odnosno bankama i garantnim fondovima (na primjer: „društvene“ garancije, bankarske i lizing garancije) tako da finansijske institucije mogu obezbijediti više kredita i finansijskih sredstava za MSP. Očekuje se da će COSME obezbijediti da između 220.000 i 330.000 MSP dobiju finansijska sredstva u ukupnom iznosu između 14 i 21 milijardu evra.
Kroz kapitalne investicije za rast Program će obezbijediti sredstva za MSP u ekspanziji i preduzeća u fazi razvoja. Programom je predviđena podrška za oko 560.000 preduzeća sa ukupnim investicijama u vrijednosti do 4 milijarde evra, i to kroz finansijske olakšice (kao što su: sredstva fondova rizičnog kapitala, bankarske garancije i sl.). Sredstva su namijenjena za sva preduzeća koja posluju u zemljama obuhvaćenim COSME programom, što znači da od samih preduzeća zavisi koliko će novca biti povučeno u okviru jedne zemlje.
Pristup tržištu
COSME pruža mogućnost evropskim preduzećima da ostvare što veću korist od jedinstvenog EU tržišta i pronađu što više prilika da djeluju izvan tržišta EU.
COSME podržava Evropsku mrežu preduzetništva (engl. Enterprise Europe Network – EEN) koja ima za cilj da pruži podršku MSP-ima da pronađu poslovne i tehnološke partnere, približi EU zakone domaćim MSP i olakša pristup EU finansijama.
COSME takođe finansira internet instrumente posebno osmišljene za razvoj MSP-a, kao što su Your Europe Business Portal i SME Internationalisation Portal. Prvi obezbjeđuje informacije za preduzeća koja žele da posluju u drugoj državi članici EEN, dok drugi pruža podršku preduzećima koja žele da razviju svoj biznis van Evrope.
COSME finansira ASEAN i MERCOSUR centre za zaštitu intelektualnog vlasništva (engl. Intellectual Property Rights (IPR) SME Helpdesks) koji nude podršku evropskim MSP-ima koja se suočavaju sa poteškoćama sa zaštitom intelektualnog vlasništva, standardima ili pitanjima koja se tiču javne nabavke u tim zemljama. Program takođe obezbjeđuje finansijsku pomoć EU-Japan Centru za industrijsku saradnju, kako bi se promovisao svaki oblik industrijske, trgovinske i investicione saradnje širenjem informacija o tome kako pristupiti japanskom tržištu, olakšavanjem razmjene iskustva i znanja između EU i japanskog poslovanja.
Razvoj konkurentnog poslovnog okruženja
COSME podržava aktivnosti unapređenja okvirnih uslova u kojima preduzeća djeluju, najviše MSP, smanjenjem nepotrebnih administrativnih i zakonskih opterećenja. Takve aktivnosti uključuju određivanje uticaja pojedinih zakona EU na MSP, kroz odgovarajuće upitnike EU, razvoj logičnih i poslovno prihvatljivih regulativa za njih i jačanje korišćenja principa “Think Small First” prilikom donošenja odluka, na nacionalnom i regionalnom nivou.
COSME podržava pojavu konkurentnih industrija sa tržišnim potencijalom, pružajući pomoć MSP da preuzmu nove poslovne modele i integrišu ih kao novu vrijednost. Ovaj program dopunjava aktivnosti država članica u oblastima sa visokim potencijalom za razvoj, kao što su sektor turizma i IT-a.
COSME promoviše razvoj svjetskih klastera u EU, njegujući internacionalizaciju i vrijednost klastera sa naglaskom na međusektorskoj saradnji, posebno pružajući podršku razvoju industrije. Program takođe ima za cilj ubrzanje digitalizacije poslovne zajednice i promociju E- vještina i E- liderstva.
Razvoj preduzetničkog duha
COSME podržava realizaciju akcionog plana Preduzetništvo 2020 kroz različite vidove aktivnosti. To uključuje sposobnost razmjene, istraživanja, kao i najbolje praktične primjene i pilot projekte u oblastima kao što su preduzetnička edukacija, mentoring ili razvoj priručnika, te podrška novim i potencijalnim preduzećima uključujući mlade, žene i iskusna preduzeća.
Povezan sa programom COSME je i program Erasmus za mlade preduzetnike. Ovaj program ima za cilj da pomogne novim i ambicioznim preduzetnicima da steknu značajne vještine da vode i razvijaju posao radeći 6 mjeseci sa preduzetnicima iz drugih zemalja koji imaju iskustvo. To podiže nivo njihovog znanja i podstiče prekograničnu razmjenu znanja i iskustva između preduzetnika.
COSME se posebno fokusira na digitalno preduzetništvo kako bi pomogao evropskom poslovanju da uđe u digitalnu transformaciju i u potpunosti profitira od novih mogućnosti digitalnog doba, koji je od ključnog značaja za razvoj i povećanje konkurentnosti.
PREPORUKE ZA DOMAĆA PREDUZEĆA I INSTITUCIJE
U EU postoji značajan broj institucija i fondova koji čine mrežu finansijske podrške rastu i razvoju MSP. Sredstva iz ovih fondova, na koja će sve više biti „usmjerena“ da apliciraju i preduzeća iz Republike Srpske/ BiH, namijenjena su finansiranju isključivo razvojnih projekata, čijim uslovima se domaća preduzeća moraju što prije početi prilagođavati ukoliko žele da održe svoju konkurentsku poziciju. Prilagođavanje se, prije svega, odnosi na obuku kadrova za pisanje, apliciranje i implementaciju projekata. Da bi se privukla pomenuta sredstva neophodno je postojanje obučenih kadrova u domaćim institucijama zaduženim za podršku razvoju preduzeća, posebno na lokalnom nivou (lokalne razvojne agencije, odjeljenja za privredu i društvene djelatnosti i dr.). Obučeni kadrovi treba dalje da pruže podršku preduzećima da apliciraju na dostupna sredstva.
Ako se pogledaju samo mogućnosti koje domaćim preduzećima nudi EU program COSME, zaključuje se da bi se samo značajnijim korišćenjem sredstava iz ovog EU programa mogla značajno poboljšati situacija u vezi sa pristupom finansijama domaćih preduzeća. Pored toga, otvaraju se i mnoge druge mogućnosti, kao što je pristup novim tržištima, tehnologijama i sl.
Detaljne informacije o objavljenim pozivima u okviru EU programa COSME se mogu pronaći na sajtu:
https://ec.europa.eu/easme/en/cosme
